Görevden Uzaklaştırma Nedir?
Görevden uzaklaştırma, kamu hizmetlerinin gerektirdiği hallerde, görevi başında kalmasında sakınca görülecek Devlet memurları hakkında alınan ihtiyati bir tedbirdir. Görüldüğü üzere görevden uzaklaştırma bir ceza değil tedbirdir. Aynı zamanda bu tedbir geçici nitelik arz etmektedir. Görevden uzaklaştırma tedbiri soruşturmanın başlangıcında uygulanabileceği gibi soruşturmanın sonraki aşamalarında da uygulanabilir.
Bu noktada “görevi başında kalmasında sakınca görülecek memur” kavramına açıklık getirilmesi gerekmektedir. Kavram oldukça soyut bir nitelik arz ettiğinden kavramın içeriği yaşanacak her somut olayda idarenin takdiri ve yargı kararları ile şekillenmektedir. Öncelikle değerlendirilmesi gereken nokta memurun görevine fiilen devam etmesinin soruşturmayı akamete uğratıp uğratmayacağıdır. Yine soruşturma konusu fiillerin ağırlığı büyük önem arz etmektedir. Aşağıda ilgili kısımda bu konuya ilişkin ayrıntılı bilgiler verilmektedir.
Görevden Uzaklaştırmaya Yetkili Amirler
Görevden uzaklaştırmaya yetkililer şunlardır. a) Atamaya yetkili amirler; b) Bakanlık ve genel müdürlük müfettişleri; c) İllerde valiler; ç) İlçelerde kaymakamlar. Valiler ve kaymakamlar tarafından alınan görevden uzaklaştırma tedbiri, memurun kurumuna derhal bildirilir. Ayrıca Devlet Denetleme Kurulu da kamu görevlileri hakkında görevden uzaklaştırma kararı verebilmektedir.
Görevden Uzaklaştırma Kararının Verilmesi
Görevini yerine getirirken idari kurallara aykırı hareket eden ya da bir suç işleyen memur hakkında görevden uzaklaştırma kararı verilebilecektir. Görevden uzaklaştırma kararı memurun mali hakları, itibarı ve psikolojisi açısından ciddi sonuçlar doğurduğundan görevinden uzaklaştırılan Devlet memurları hakkında görevden uzaklaştırmayı izleyen 10 iş günü içinde soruşturmaya başlanması şarttır. Görevden uzaklaştırılan memur hakkında 10 iş günü içerisinde soruşturma işlemlerini usulüne uygun başlatmayan idarecilerin hukuki sorumluluğu doğacaktır.
Görevden Uzaklaştırma Kararına Konu Olaylar
Yukarıda da vurguladığımız üzere görevden uzaklaştırma bir tedbirdir ve bu tedbirin amacı kamu hizmetlerinin kesintisiz şekilde sürdürülmesi, soruşturma altında bulunan memurun soruşturma delillerini karartmasının önlenmesi ve maddi gerçeğe ulaşmaktır.
Görevden uzaklaştırma kararı idari bir soruşturma çerçevesinde verilebileceği gibi adli bir işlem sebebiyle de verilebilir. Gerçekten de uygulamada görevden uzaklaştırma kararları genelde ceza soruşturması ve kovuşturması sebebiyle verilmektedir. Kanun ifadesiyle görevi başında kalmasında sakınca bulunan memur görevden uzaklaştırılarak kamu yararı elde edilmeye çalışılmaktadır.
İdare Mahkemesi, Bölge İdare Mahkemesi ve Danıştay kararları incelendiği vakit görevden uzaklaştırma tedbiri konusunda idarenin takdir hakkına vurgu yapıldığı görülmektedir. Eğer devlet memuru 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 48. Maddesinde yazılan bir suç sebebiyle soruşturma ve kovuşturma altındaysa ve aynı zamanda isnat edilen suç ile görev arasında da bir bağ varsa görevden uzaklaştırma tedbirine sıklıkla başvurulmaktadır. Aşağıda bu hususlara ilişkin örnek yargı kararları sunulmaktadır:
-“… davacı hakkında yürütülen soruşturmanın geniş kapsamlı ve görevi sırasında işlediği ileri sürülen suçlara ilişkin ciddi iddialara dayalı olduğu ve bu iddiaların emniyet hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesini olumsuz şekilde etkileyecek nitelik taşıdığı dikkate alındığında, görevi başında kalmasında sakınca görülen davacının, hakkında yapılacak soruşturmanın selameti bakımından ihtiyati tedbir olarak görevinden uzaklaştırılmasına karar verildiğinin anlaşılması karşısında, kamu yararı ve hizmet gerekleri gözetilerek tesis edilen dava konusu işlemde hukuka aykırılık, işlemin iptali yolunda verilen Mahkeme kararında ise hukuki isabet görülmemiştir.” Danıştay 2. Dairesi 18.10.2016. E. 2016/10064, K. 2016/3822.
– “Uyuşmazlık konusu olayda, tapu sicil müdürü olan ve tapu kayıtlarının gerçeğe uygun ve düzenli bir şekilde tutulmasından sorumlu olan davacının, kendisine emanet edilen tapu sicilleri üzerinde hukuki sebepten yoksun sahte tesciller oluşturduğu iddiasıyla yargılandığı anlaşılmaktadır. Davacıya isnat edilen fiilin yürüttüğü hizmetle doğrudan ilgili olduğu açıktır. Bu itibarla, davacıya isnat edilen filler ve bu nedenle hakkında açılan ceza davası, yürüttüğü hizmeti ve hizmetten yararlananları olumsuz etkileyecek nitelikte olduğundan, görevden uzaklaştırılmasına dair işlemde hukuka aykırılık görülmemiştir.” T.C DANIŞTAY .İdari Dava Daireleri Kurulu Esas: 2010/ 890 Karar: 2013 / 2890 Karar Tarihi: 09.10.2013
-“ Bu durumda; Emniyet Teşkilatı içindeki gücünü kullanarak hakkında yapılan adli ve idari soruşturmaları etkileme ihtimali bulunan davacının, bulunduğu görev ve isnat edilen fiillerin niteliği dikkate alındığında görevden uzaklaştırma tedbirinin 2 ay süre ile uzatılmasına ilişkin dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmamaktadır. 7 İstanbul BİM, 2. İdari Dava Dairesi, 24.01.2017 E. 2016/72, K.2017/55”
– Dava, Diyarbakır Emniyet Müdürlüğü İstihbarat Şube Müdürlüğü emrinde emniyet amiri olarak görev yapan davacının, İstanbul Emniyet Müdürlüğü İstihbarat Şube Müdürlüğü emrinde görev yaptığı dönemde telekomünikasyon yoluyla yapılan önleyici istihbarat faaliyetleri ile ilgili olarak toplam 27 kişi hakkında iletişimin tespit edilmesi, dinlenmesi, kayda alınması ve sinyal bilgilerinin değerlendirilmesinde bazı usulsüzlükler olduğu konusunda yapılan inceleme sonucunda; resmi belgede sahtecilik, görevi kötüye kullanma, hukuka aykırı dinleme ve benzeri suçların gerçekleştiği şeklinde bazı eylemlerde bulunduğu anlaşıldığından bahisle başlanılacak disiplin soruşturmasının selameti nedeniyle görevinden uzaklaştırılmasına ilişkin 14/05/2014 günlü, 4/9 sayılı işleminin iptali istemiyle açılmıştır. İlk Derece Mahkemesi Kararının Özeti: Diyarbakır 1. İdare Mahkemesinin temyize konu kararıyla; olayda, 14/05/2014 tarihli tevdi raporundaki tespitlerden yola çıkılarak davacının; İstanbul İl Emniyet Müdürlüğü İstihbarat Şube Müdürlüğünde görev yaptığı döneme ilişkin üzerine atılı fiillerin (resmi belgede sahtecilik, görevi kötüye kullanma, hukuka aykırı dinleme ve benzeri suçlamanın) niteliği, ağırlığı, göreve ilişkin ve görev sırasında işlenmiş ve ayrıca bu fiilleri nedeniyle tutuklanmış olması dikkate alındığında, görevi başında kalmasında sakınca görülen davacının hakkında yapılacak soruşturmanın selameti bakımından 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 137. maddesi uyarınca ihtiyati bir tedbir olarak görevinden uzaklaştırılmasına ilişkin işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine hükmedilmiştir. T.C DANIŞTAY 2.Daire Esas: 2017/ 4439 Karar: 2019 / 7548 Karar Tarihi: 26.12.2019
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun madde 48 düzenlemesi uyarınca Türk Ceza Kanunu’nun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkûm olmamak devlet memuru olmanın şartlarındandır. Bu suçlar sebebiyle kovuşturma altında olmak da kamu görevlisi açısından ciddi sorun teşkil edecektir.
Görevden uzaklaştırmaya yetkili amirin bu kararı vermeden önce olayı bütün yönleriyle detaylı bir biçimde incelemesi, eğer memur hakkında yürütülen soruşturma sebebiyle hükmedilecek ceza uyarma, kınama, maaştan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulması ise görevden uzaklaştırma tedbirinin uygulanmamasına özen göstermesi gerekmektedir. Devlet memuruna isnat edilen hal memurluğa engel bir fiil oluşturuyorsa görevde kalması sakıncalı görülmekte ve aynı zamanda delilleri yok edilebileceği düşüncesi de bulunmaktaysa memur hakkında verilecek görevden uzaklaştırma tedbiri kamu yararına uygun olacaktır.
Görevden Uzaklaştırmanın Süresi ve Gözden Geçirilmesi
Eğer memurun görevden uzaklaştırılma sebebi bir disiplin soruşturması ise bu tedbir en fazla 3 ay devam edebilecektir. Eğer 3 aylık süre geçmesine rağmen disiplin soruşturması tamamlanamamışsa bu durum memurun durumunu ağırlaştırmayacak ve memurun göreve dönmesi sağlanacaktır.
Memurun görevden uzaklaştırılması bir cezai soruşturma veya kovuşturmaya dayanıyorsa ise durum yukarıdakinden farklılık arz edecektir. Cezai bir soruşturma ve kovuşturma sebebiyle görevden uzaklaştırılan memurlar için kanunda açıkta kalınacak azami süre belirlenmemiştir. Bu gibi durumlarda memurun durumu her iki ayda bir incelenir ve uzatma kararı memura tebliğ edilir.
Görevden Uzaklaştırılan Memurun Maaş ve Sair Hakları
Görevden uzaklaştırılan ve görevi ile ilgili olsun veya olmasın herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınan memurlara bu süre içinde aylıklarının üçte ikisi ödenir. Aynı zamanda bu memurlar Kanunun öngördüğü sosyal hak ve yardımlardan faydalanmaya devam ederler.
Görevden Uzaklaştırma Kararının Kaldırılması
Görevden uzaklaştırma bir tedbir olduğundan makul bir sürede bitmesi olağandır. Eğer memur hakkında yapılan soruşturmada devlet memurluğundan çıkarma cezası dışında uyarma, kınama, maaştan kesme, kademe ilerlemesinin durdurulması gibi cezaların verilmesi halinde görevden uzaklaştırma tedbiri kaldırılır.
Ayrıca ceza davası sonrasında beraat eden kamu görevlisi de derhal görevine iade edilmelidir.
Bu noktada görevden uzaklaştırma kararı verecek amirlerin isnat edilecek suçun ağırlığına dikkat etmeleri oldukça önemlidir. Örneğin maaştan kesme cezasını gerektiren bir fiil sebebiyle memurun görevden uzaklaştırılması fahiş olacak ve yerine göre amirin sorumluluğu doğacaktır.
Göreve İade Edilen Memura 1/3’lük Maaşının Ödenmesi
Görevden uzaklaştırma tedbiri sona erdikten sonra görevine dönen kamu görevlisine görevden uzak kaldığı dönemde maaşının eksik olan 1/3’lük kısmı aynen ödenecektir.
Göreve İade Edilen Öğretmenin Ek Ders Ücreti
Eğer görevden uzaklaştırılan kişi öğretmen ise göreve dönmesi durumunda ek ders ücretlerini de fiilen görev yapmış gibi kendisine ödenmesini talep edebilecektir. İlgili kararlar aşağıda sunulmaktadır
-“Dava konusu uyuşmazlıkta; ….. Lisesinde Tarih Öğretmeni olarak görev yapmakta iken, 29.07.2016-27.10.2016 ile 06.01.2017-22.03.2018 tarihleri arasında görevden uzaklaştırılıp, en son 19/03/2018 tarihli Milli Eğitim Bakanlığı Olur’u ile görevine iade edilen davacı tarafından, 29.07.2016-27.10.2016 ile 06.01.2017-22.03.2018 tarihleri arasında yoksun kaldığı ek ders ücretlerinin ödenmesi istemiyle 18/06/2019 tarihinde yaptığı başvurusunun 19/06/2019 tarih ve E.11653121 sayılı işlem ile reddine karar verildiği, davalı idarece birinci savunma dilekçesinde, davacının talep konusu ettiği ek ders ücretinin ödenmemesi sebebinin, sözü edilen dönemde fiilen görev yapmamış olduğu belirtilmiş ise de, davacının sözü edilen ek ders ödemelerini alamamasının temelinde görevden uzaklaştırılmış olmasının bulunduğu, akabinde ise görevden uzaklaştırılmasına dair işlem kaldırılarak idarece görevine iade edildiği, dolayısıyla, davacı görevde olsaydı, talepte bulunduğu yan ödemelerini hak edecek hizmeti vereceğinin açık olduğu, kendi kusurundan kaynaklanmayan bir durumdan dolayı hakkında tesis edilen işlem neticesinde ortaya çıkan sonuçların davacıya yükletilmesinin hakkaniyetle bağdaşmasının mümkün olmadığının anlaşılması karşısında; davacının açıkta geçirdiği sürelere ilişkin ek ders ücretlerinin, tarafına ödenmesi istemiyle davalı idareye yapmış olduğu 18/06/2019 tarihli başvurunun reddine ilişkin işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır”. Ankara BÖLGE İDARE MAHKEMESİ 2. İdari Dava Dairesi Esas: 2020 / 683 Karar: 2020 / 1729 Karar Tarihi: 06.10.2020
-“Öte yandan, hukuka aykırılığı yargı kararı ile saptanan işlemler nedeniyle ilgililerin uğradıkları zararın tazmini Anayasa’ nın 125. maddesi uyarınca zorunlu olduğundan hukuka aykırı işlem nedeniyle ödenmeyen ek ders ücretleri ile öğretim yılına hazırlık ödeneğinin idareye başvuru tarihinden itibaren hesaplanacak yasal faiziyle birlikte davacıya ödenmesi gerekmektedir”. Ankara BÖLGE İDARE MAHKEMESİ 7. İdari Dava Dairesi Esas: 2020 / 429 Karar: 2020 / 1499 Karar Tarihi: 18.11.2020
İdari soruşturma, adli soruşturmada görevden uzaklaştırma, görevden uzaklaştırılanın hakları, görevden uzaklaştırma süresi gibi konularda bilgi içeren bu genel nitelikteki bilgilendirme yazısı Hatay Barosu Avukatlarından İskenderun Avukat Hüseyin KÜSKÜ tarafından hazırlanmıştır.